Sztuka
analityczna (ros. analiticzeskoje iskusstwo) - kierunek w rosyjskiej
sztuce awangardowej XX w. P.N.Fiłonow "Twarze",
olej na papierze
Nazwa i podstawy
teoretyczne kierunku
wprowadzone w latach 20. przez rosyjskiego malarza Pawła Fiłonowa i
grupę jego uczniów. Założyli oni w 1925 r. w Leningradzie
grupę
twórczą pod nazwą "Mistrzowie sztuki analitycznej" (ros.
Mastiera analiticzeskogo iskusstwa). Grupa działała oficjalnie do 1932
r., ale faktycznie zajęcia w pracowni Fiłonowa trwały aż do jego
śmierci w czasie blokady w 1941 r. Skład i liczebność grupy zmieniał
się w różnych okresach, i obejmował ok. 70
artystów,
głównie malarzy i grafików. Trzon grupy tworzyli
m.in.
Paweł M. Kondratjew, Andriej Saszin, Wasilij Kupcow, Sofija L.
Zaklikowskaja, Wsiewołod A. Silimo-Samuiłło. W dorobku grupy
prócz malarstwa sztalugowego są projekty scenografii,
grafiki
propagandowej, ilustracji i grafiki książkowej. Po początkowych
sukcesach, wystawach i przychylności krytyki, w miarę narastania
tendencji socrealistycznych w sztuce radzieckiej zaczęła być zwalczana
jako niewłaściwa ideologicznie. Pozostawała mało znanym kierunkiem,
właściwie aż do pieriestrojki. Pokazane pierwszy raz Europie prace
Fiłonowa i jego uczniów na wystawie w Centrum Pompidou w
1990 r.
wywołały duże zainteresowanie krytyki i publiczności.
Sztuka analityczna
charakteryzowała
się drobiazgowym analizowaniem szczegółów
rzeczywistości,
często idącym w kierunku rozbijania obrazu na mikroskopijne,
autonomiczne fragmenty. Fragmentacja obrazu niekiedy szła w stronę
pozornie abstrakcyjnego ornamentu, niekiedy miniaturyzacja części
składowych zaczynała przypominać pointylizm.